TƯỢNG NỮ THẦN UMA

– Chất liệu: Đá sa thạch, gạch.
– Kích thước: Cao 17cm, rộng 5,6cm, dày 2,7cm.
– Kỹ thuật chế tác: Chạm khắc.
– Niên đại: Khoảng thế kỷ VIII – X.
– Địa điểm và thời gian sưu tầm: Xã Quảng Ngãi, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng; năm 2003.

Thông tin hiện vật

Tượng nữ thần Uma được phát hiện tại gò 8 (còn gọi là gò Ông Định) thuộc quần thể Di tích quốc gia đặc biệt Khảo cổ Cát Tiên (huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng). Di tích được phát hiện vào thập niên 80 của thế kỷ XX, là một quần thể kiến trúc tôn giáo lớn. Các điểm di tích được phân bố trên diện tích hàng chục hecta, phần lớn các phế tích nằm ở khu vực tả ngạn sông Đồng Nai, nơi giáp ranh giữa 3 tỉnh Lâm Đồng, Đồng Nai và Bình Phước. Trải qua trên 30 năm nghiên cứu, với 9 lần khai quật chính thức và nhiều cuộc điều tra, thám sát, các nhà khoa học đã làm xuất lộ hàng chục phế tích, kiến trúc tôn giáo đền tháp và mộ tháp, thu về hàng ngàn hiện vật có giá trị lịch sử – văn hóa. Với quy mô đồ sộ như vậy, di tích Cát Tiên đã khẳng định được vai trò vô cùng quan trọng của một thánh địa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Ấn Độ giáo. Gò số 8 là một kiến trúc lớn, nằm cách xa khu trung tâm của di tích. Công trình này bao gồm một tháp chính và hai tháp nhỏ. Tháp thờ ở phía Tây và nhà dài ở phía Đông tương tự các kiến trúc Gò 1 và Gò 2.

Theo thần thoại Ấn Độ, Uma là vợ của thần Shiva, đồng thời cũng là hiện thân nữ tính của Shiva (Sakti). Trong truyền thuyết Bà La Môn giáo, Uma là vị nữ thần đã chiến thắng con quỉ trâu Mahita, vốn là vật cưỡi của thần Diêm Vương Yama.

Tượng nữ thần Uma chế tác bằng đá sa thạch, đế bằng gạch, thể hiện hai phần: phần trên là nữ thần Uma trong tư thế đứng đạp trên đầu trâu, phần dưới là quỷ đầu trâu được thể hiện gắn liền với chốt tượng. Tượng Uma với tư thế thẳng, phần đầu hơi to so với thân, đội mũ hình trụ tròn thấp, trên vành mũ trang trí nổi 3 lá lửa. Phía sau đầu để lộ những lọn tóc cách điệu. Hai vành tai lớn, dái tai có lỗ lớn; cổ to, đeo chuỗi hạt lớn. Tượng Uma có 4 cánh tay, hai bàn tay bên dưới bị gãy chỉ còn lại một đoạn, hai bàn tay còn lại có tay trái cầm con ốc, tay phải cầm chiếc đĩa có răng cưa. Thân dưới mặc váy, có dây thắt ngang hông. Phần quỷ đầu trâu được thể hiện nguyên hình con trâu bị đạp bẹp xuống, mặt nhìn ngang, lưỡi thè; hai chân trước chuỗi thẳng, hai chân sau hơi khụy, tỏ vẻ quy phục. Hình tượng Uma chiến thắng quỷ đầu trâu xuất hiện khá phổ biến trong các đền thờ của Bà la môn giáo.