THÔNG HAI LÁ DẸT

Thông hai lá dẹt, hay còn gọi Thông Sré, tên khoa học là Ducampopinus Krempfii Lee, họ Thông (Pinaceae).

Thông hai lá dẹt thường gặp ở độ cao 1.200 – 1.500m, rải rác ở độ cao 1.600m trở lên, tại một vài khu phân bố chính ở tỉnh Lâm Đồng, ngoài ra còn có thể thấy ở một số nơi khác thuộc tỉnh Khánh Hòa, ở Vườn quốc gia Chư Yang Sin.

Đây là loài thông cổ với đặc trưng có hai lá dẹt hình lưỡi kiếm, trên thế giới chỉ có độc nhất ở Việt Nam, được nhiều nhà thực vật học trên thế giới hết sức quan tâm. Thông hai lá dẹt thường gặp rải rác những cây đại thụ cao trên dưới 30m, đường kính có thể từ 1,5 – 1,6m, đôi khi tới 2m. Tán của cây khá rộng, dày, sẫm màu và có hình rẻ quạt. Đoạn thân dưới cành lớn, hầu như không có cành nhánh, tròn đều và đâm thẳng vào tán lá. Cây mầm thường có từ 10 – 13 lá mầm đầu tiên hình xoắn cong về một hướng như lưỡi liềm, lá dài khoảng 2 – 3cm, tiếp đến là các lá nhỏ mọc quanh thân, dài 1,5 – 2,5cm. Cây ở độ tuổi non (5 – 20 tuổi), lá dài và rộng bản (dài 10 – 15cm) hơn lá cây trưởng thành, xếp như hai lưỡi kéo ở phần đầu cành. Cây trưởng thành lá nhỏ và ngắn lại (dài 4 – 5cm), mọc thành búi dày ở đầu cành, làm cho tán cây thông già dày và sẫm màu hơn.

Quả chín vào mùa mưa. Hạt màu nâu nhạt có cánh trắng, khi chín có thể phát tán trong một phạm vi khá rộng và nón quả còn tồn tại một thời gian trên cây. Có thể gặp nhiều cây non tái sinh ở độ tuổi 1 – 5 ngay dưới tán rừng rậm, rất hiếm cây có đường kính từ 10 – 40cm, chứng tỏ hầu như không có thế hệ trung gian. Thông hai lá dẹt sinh trưởng rất chậm, tăng trưởng đường kính khoảng 1mm/năm. Như vậy, nếu cây có đường kính 2,5m thì tuổi cây có thể đạt tới 1.000 năm, hoặc ít ra là hàng trăm năm.

Thông hai lá dẹt với lá hình dải mác chứ không hình kim như các loài thông khác, có nguồn gen quý hiếm và độc đáo nhất Việt Nam. Gỗ Thông hai lá dẹt được xếp vào nhóm I trong bảng 8 nhóm gỗ của Việt Nam. Gỗ mềm, nhẹ, ít nhựa, màu từ trắng đến vàng nhạt, có nhiều đặc tính kỹ thuật tốt có thể sử dụng làm nhà, làm bao bì, bột giấy, sợi tổng hợp…

Do nạn phá rừng trái phép, các rừng thông hai lá dẹt đang bị đe dọa, mất môi trường sinh sống tối ưu. Tái sinh tự nhiên hầu như chỉ hạn chế ở giai đoạn cây mầm, chủ yếu ở nơi có khoảng trống, ven đường, lại thiếu vắng các cây tái sinh ở tuổi trung gian, nên khó thay thế những cánh rừng thông hai lá dẹt cổ thụ hiện đang tồn tại. Việc gây trồng thông hai lá dẹt ở ngoài vùng phân bố tự nhiên còn nhiều trở ngại. Bảo tồn tại chỗ là biện pháp bảo tồn hữu hiệu nhất, vì nó duy trì hệ sinh thái phù hợp với điều kiện sống hiện tại của loài, với các điều kiện khí hậu, đất đai ổn định.