Bộ Linga Yoni

Chất liệu: Đá thạch anh
Kích thước: Cao: 3,5; Rộng: 4,5; Dày 2cm
Màu sắc: Trắng trong
Hình dạng: Hình khối
Kỹ thuật chế tác: Ghè đẽo thủ công
Nguồn gốc: Khai quật

Thông tin hiện vật

Di tích quốc gia đặc biệt Khảo cổ Cát Tiên được phát hiện năm 1985. Đây là một quần thể các phế tích kiến trúc bằng gạch, trung tâm di tích tại xã Quảng Ngãi, huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng.

Qua nhiều lần tổ chức khai quật khảo cổ học cùng với các điều tra, thám sát, kết quả đã làm xuất lộ nhiều loại hình kiến trúc như mộ tháp, đền tháp, nhà chờ, thu được hơn 1300 hiện vật. Niên đại di tích được đoán định vào khoảng thế kỷ VI – XI sau công nguyên.

Di tích được công nhận cấp quốc gia đặc biệt vào năm 2014. Di tích Khảo cổ Cát Tiên mang lại nhiều thông tin khoa học: sử học, dân tộc học, kiến trúc và nghệ thuật. Những giá trị Lịch sử – Văn hóa phong phú và tiềm năng du lịch hấp dẫn đã đưa Di tích khảo cổ Cát Tiên lan tỏa, khẳng định đây là một di sản văn hóa vô giá trên vùng đất Nam Tây Nguyên và Đông Nam Bộ của nước ta.

Bộ linga – yoni thạch anh được khai quật tại cụm kiến trúc số II, Di tích quốc gia đặc biệt Khảo cổ Cát Tiên.

Bộ Linga – Yoni được chế tác từ chất liệu đá thạch anh. Hiện vật đã bị vỡ thành hai mảnh. Trong đợt khai quật năm 1996, trong lúc khai quật tại gò 2A, các nhà khoa học đã làm xuất lộ một phần của bộ Linga – Yoni bằng đá thạch anh này. Đến năm 2021, các nhà khảo cổ tiến hành mở rộng khai quật tại kiến trúc IIA, đã tìm thấy phần hiện vật còn thiếu của ngẫu tượng Linga – Yoni phát hiện từ năm 1996.

Bộ Linga – Yoni cao 3,5 cm, rộng 4,5 cm, dày 2 cm. Ngẫu tượng Linga – Yoni được chế tác bằng chất liệu thạch anh nguyên khối, trong suốt, độ thấu quang rất cao. Bệ Yoni có hình chóp cụt 4 cạnh. Ngoài ra, Yoni còn có vòi và rãnh. Xung quanh bệ Yoni được mài nhẵn bóng, bề mặt có độ sần đều đặn. Trong khi Linga có hình trụ tròn, nhô lên ở giữa Yoni. Linga cũng được đánh bóng rất tinh xảo.

 Linga – Yoni là hai vật thờ của cư dân theo đạo Bàlamôn, Linga tượng trưng cho nguyên lý dương và Yoni tượng trưng cho nguyên lý âm. Sự giao hòa âm – dương là nguồn gốc của sự sinh sôi nảy nở của vạn vật trong vũ trụ và cũng là nét đặc trưng trong tập tục thờ cúng của các cư dân nông nghiệp theo Ấn Độ giáo.

 Ngẫu tượng thờ Linga – Yoni có nguồn gốc từ tôn giáo Ấn Độ. Hình tượng Linga – Yoni đầu tiên tìm được tại di chỉ văn hóa Harappa Nam Ấn Độ. Sau này khi người Aryan vào đất Ấn Độ thì tín ngưỡng này được đưa vào hệ thống thần thoại Ấn Độ. Khi ra đời bộ sử thi Ramayana và Mahabharata, hệ thống thần linh đã khá hoàn chỉnh trong đó có ba vị thần chính (Visnu, Shiva và Brahma) cùng với sự xuất hiện của hàng loạt các vị thần liên quan đến đời sống, xã hội, tín ngưỡng, sinh hoạt tôn giáo của cư dân.